{{نوبل}}
{{جعبه اطلاعات فیلسوف
|عنوان=ژان-پل سارْتْرْ
|سرشناسی=
|تصویر=[[پرونده:Jean-Paul Sartre FP.JPG|190px]]
|نام کامل=
|لقب=
|نسب= ژان-پل سارتر، ۱۹۶۰ میلادی
|حیطه=[[فلسفه غربی]]
|دوره=[[فلسفه سده بیستم]]
|مکتب= [[فلسفه قارهای]]، [[اگزیستانسیالیسم]]، [[پدیدهشناسی (فلسفه)|پدیدهشناسی]]، [[مارکسیسم]]، [[هرمنوتیک]]، [[آنارشیسم]]
|علایق اصلی=[[متافیزیک]]، [[معرفتشناسی]]، [[فلسفه اخلاق]]، [[خودآگاهی]]، Self-consciousness، [[ادبیات]]، [[فلسفه سیاسی]]، [[هستیشناسی]]
|ایدههای چشمگیر=
|تبار=
|ملیت={{flagicon|France}} [[فرانسه|فرانسوی]]
|تابعیت=
|تاریخ تولد= {{تولد|۱۹۰۵|۶|۲۱}}
|شهر تولد=[[پاریس]]
|کشور تولد=[[فرانسه]]
|تاریخ مرگ= {{مرگ و سن|۱۹۸۰|۴|۱۵|۱۹۰۵|۶|۲۱}}
|شهر مرگ=[[پاریس]]
|کشور مرگ=[[فرانسه]]
|مدفن= خاکسترش در [[گورستان مونپارناس]]، [[پاریس]]
|محل زندگی=
|والدین= «ژان باپتیست سارتر» (۱۸۴۷–۱۹۰۶) {{-}} «آنه ماری» (۱۸۸۲–۱۹۶۹)
|نام همسر=
|شریک (های) زندگی=
|فرزندان=
|دین=
|مذهب=
|مدرک تحصیلی=
|رشته تحصیلی=
|محل کار=
|استاد راهنما=
|استادان=
|شاگردان=
|ادامه دهنده کارهای=
|تأثیرات=
|بنیانگذار=
|دلیل شهرت=
|مقالههای مهم=
|کتابهای چاپ شده= [[تهوع (رمان)|تهوع]]{{سخ}}[[دستهای آلوده (نمایشنامه)|دستهای آلوده]]{{سخ}}[[مگسها]]
|تأثیرگرفته از=
|تأثیرگذار بر=
|جوایز نوبل=[[پرونده:Nobel Prize.png|25px]] [[جایزه ادبی نوبل|ادبیات]] (۱۹۶۵)
|جوایز پولیتزر=
|جایزه اریل=
|جوایز=
|وبگاه رسمی=
|امضا=[[پرونده:Jean-Paul Sartre signature.svg|150px]]
}}
'''ژان-پل شارل ایمار سارْتْرْ''' {{به فرانسوی|Jean-Paul Charles Aymard Sartre}} (زاده ۲۱ ژوئن ۱۹۰۵ - درگذشته ۱۵ آوریل ۱۹۸۰) [[فیلسوف]]، [[اگزیستانسیالیسم|اگزیستانسیالیست]]، [[رماننویس]]، [[نمایشنامهنویس]] و [[منتقد]] [[فرانسه|فرانسوی]] بود.
== زندگی ==
سارتر در روز ۲۱ ژوئن ۱۹۰۵ در پاریس به دنیا آمد. پدرش «ژان باپتیست سارتر» (۱۸۴۷–۱۹۰۶) افسر نیروی دریایی فرانسه بود و مادرش «آنه ماری شوایتزر» (۱۸۸۲–۱۹۶۹) دخترعموی «[[آلبرت شوایتزر]]» پزشک معروف، برندهٔ جایزه صلح نوبل است. پانزدهماهه بود که پدرش به علت «تب» از دنیا رفت. پس از آن مادرش به نزد والدینش در [[مودون]] بازگشت.
پدربزرگش «شارل شوایتزر» یکی از عموهای آلبرت شوایتزر در مدرسه به آموزش [[زبان آلمانی]] اشتغال داشت. ژان در خانه زیر نظر او و چند معلم خصوصی دیگر تربیت شد و در خردسالی خواندن و نوشتن (فرانسه و آلمانی) را فراگرفت. در کودکی چشم راستش دچار [[آب مروارید]] شد، به تدریج انحراف به خارج پیدا کرد و قدرت بیناییش را از دست داد.
تا ده سالگی بیشتر خانه نشین بود ارتباط بسیار کمی با مردم داشت. همانگونه که خود در کتاب «کلمات» دوران کودکیش را بیان میکند، کودکی تیزهوش اما گوشه گیر بود و سالهای کودکی را بیش از هرجا میان انبوه کتابها به خواندن آثار مهم ادبی و تاریخی گذراندهاست. پس از آن به مدرسه لیس هنری هشتم رفت. دوازده سال بود که مادرش دوباره ازدواج کرد و با همسر جدیدش که یکی از دوستان قدیمی پدر ژان بود به شهر «[[لا روشل]]» نقل مکان نمود. این اقدام موجب نفرت سارتر از مادرش شد. تا ۱۵ سالگی برای تحصیل به مدرسه یی در «لا روشل» رفت اما تحمل شرایط مدرسه و رفتارهای خشونتآمیز دانش آموزان دیگر برای او بسیار دشوار بود.
ژان در سال ۱۹۲۰ به یک مدرسه شبانهروزی در پاریس فرستاده شد. در آنجا با یکی از همکلاسیهایش به نام «ٔپل نیزان» آشنا شد که این آشنایی به یک رفاقت درازمدت انجامید. نیزان در معرفی ادبیات معاصر به سارتر نقش بسزایی داشت.
در سال ۱۹۲۲ موفق به گرفتن دیپلم شد، پس از آن تصمیم گرفت به همراه «نیزان» در «[[اکول نرمال سوپریور|دانشسرای عالی پاریس]]» در رشتهٔ آموزگاری ادامه تحصیل دهد. ۱۹۲۴ در امتحان ورودی از ۳۵ نفر قبول شده نهایی، رتبه هفتم را به دست میآورد. به همراه نیزان دست به انتشار مجلهای در دانشسرا میزند.
[[پرونده:Sartre_and_de_Beauvoir_at_Balzac_Memorial.jpg|بندانگشتی|چپ|250px|سارتر و دوبووار در کنار بنای یادبود [[انوره دو بالزاک]]]]
چهار سال بعد در امتحانات نهایی رشته فلسفه مردود میشود. دلیل رد شدن نیز عقیده سارتر در مورد فلسفه بود. او عقیده داشت «فلسفه فهمیدنی است، نه حفظ کردنی». سال بعد (۱۹۲۹) در امتحانات نهایی جایگاه نخست نصیب سارتر میشود و «سیمون دوبووار» و «ژان هیپولیت» و «پل نیزان» مقامهای بعدی را کسب میکنند.
[[سیمون دوبووار]]، فیلسوف، نویسنده و [[فمینیست]] فرانسوی همراه و همدم مادامالعمر او بود. آشنایی این دو به سال ۱۹۲۹ و زمان آمادگی دوبووار برای امتحانات فلسفه در سوربن بازمیگردد. سیمون دوبووار دختر ناز پروردهای که تحت سلطه قرار دادهای مذهب کاتولیک بود بعد از آشنایی با سارتر شدیداً و عمیقاً به او دلبسته میشود و تا آخر عمر با او همراه میماند هر چند که این رابطه در سالهای پایانی عمر سارتر تا حدودی ضعیف میشود.
پس از اتمام تحصیلات در دبیرستانهای «لو آور» و «لیون» به تدریس فلسفه پرداخت. پس از مدتی تصمیم گرفت که برای کامل شدن تحقیقاتش در زمینه فلسفه پدیدار شناسی [[هوسرل]] راهی آلمان شود.[[[در کافه اگزیستانسیالیستی]]، [[سارا بیکول]]، ترجمه: [[هوشمند دهقان]] ص 15 تا 20] با استفاده از یک بورس تحصیلی به آلمان رفت و در برلین به ادامهٔ تحصیل پرداخت. در اینجا بود که آشنایی عمیقتری با آثار فیلسوفان بزرگی همچون مارتین هایدگر (فلسفه اصالت وجود یا اگزیستانسیالیسم) و ادموند [[هوسرل]] (فلسفه پدیدارشناسی) پیدا کرد. اما پس از چندی تاب تحمل حکومت [[آلمان نازی]] را نیاورد، به پاریس برگشت و کار تدریس فلسفه را دنبال نمود.
سارتر از کودکی در پی کسب شهرت بود. به همین دلیل به نویسندگی روی آورد. با این همه مدتهای مدیدی نوشتههایش یکی پس از دیگری از سوی ناشران بازگشت داده میشدند و او بدین خاطر نتوانست به آرزوی دیرینهاش جامه عمل بپوشاند. اما در ۱۹۳۸ و با نگارش نخستین رمان فلسفیاش با نام «تهوع» به شهرتی فراگیر دست یافت. در این رمان تکان دهنده دلهره وجود و بیهودگی ذاتی هستی، با جسارتی بیسابقه ترسیم شدهاست. پس از آن، نگارش مجموعهای از داستانها با نام «دیوار» (۱۹۳۹) را آغاز کرد که به دلیل شروع [[جنگ جهانی دوم]] ناتمام ماند.
سارتر تا آخر عمر با سیمون دوبوار ارتباط داشت اما آنها که ازدواج را یک امر بورژوایی میدانستند، تا آخر عمر با هم ازدواج نکردند. یکی از مواردی که در آن سارتر همیشه مورد انتقاد بوده زندگی سه نفره او با دوبوار و یک دختر جوان بودهاست. دوبوار که دو جنس گرا بود و به دختران جوان تمایل داشت با مشورت سارتر دختر جوانی را وارد روابط آنها میکرد و این روابط گاهی چند ماه طول میکشید.[Appignanesi, L. (1988). Simone de Beauvoir. London: Penguin Books.] در جریان این روابط دخترانی مثل [[ناتالی سوروکین]]، [[وندا کساکیویکز]] و [[بیانکا لمبلین]] به شدت آسیب دیدند.[Holveck, E. (2002). Simone de Beauvoir's philosophy of lived experience: Literature and metaphysics. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, Inc.][Riding, Alan (April 14, 1996). "The Odd Couple". The New York Times. Retrieved 15 October 2015..]
== فعالیتهای ادبی ==
بطور کلی دو دوره در زندگی حرفهای سارتر وجود داشت. اولین دورهٔ زندگی حرفهای او دورهٔ پس از نوشتن اثر معروفاش، [[هستی و نیستی]]، بودو نوشتن رمان تهوع. سارتر به آزادی بنیادی انسان اعتقاد داشت و باور داشت که «''انسان محکوم به آزادی است. ''»
[[پرونده:Núñez-Beauvoir-Sartre-Che_Guevara.jpg|بندانگشتی|چپ|250px|سارتر و دوبووار در حال گفتگو با [[چه گوارا]] در [[کوبا]]، [[۱۹۶۰]]]]
در دومین دورهٔ حرفهٔ زندگیاش، سارتر بهعنوان [[روشنفکر]]ی فعال از نظر سیاسی شناخته میشد. سارتر از طرفداران [[کمونیسم]] بود، هرچند که هرگز بهطور رسمی به عضویت [[حزب کمونیست فرانسه]] درنیامد. وی بیشتر عمر خویش را صرف مطابقت دادن ایدههای اگزیستانسیالیستیاش کرد. سارتر معتقد بود که انسان باید خود سرنوشتاش را تعیین کند. وی همچنین، مطابق با اصول کمونیسم، باور داشت که نیروهای اقتصادی-اجتماعی جامعه که از کنترل انسان خارج هستند، نقشی حیاتی در تعیین مسیر زندگی اشخاص دارند. در سال [[۱۹۶۴]] [[جایزه ادبی نوبل]] به سارتر تعلق گرفت، ولی او از پذیرفتن این جایزه خودداری کرد. او در نامهای که به آکادمی نوبل نوشت توضیح داد که نمیتواند جایزه را بپذیرد و نمیخواهد که هرگز نامش در فهرست دریافتکنندگان آن جایزه قرار گیرد. سارتر بهعنوان یک نویسنده نمیخواست نامش با سازمانی مرتبط گردد.[{{cite web | last=Flood | first=Alison | title=Jean-Paul Sartre rejected Nobel prize in a letter to jury that arrived too late | website=the Guardian | date=2015-01-05 | url=http://www.theguardian.com/books/2015/jan/05/sartre-nobel-prize-literature-letter-swedish-academy | accessdate=2017-04-25}}][{{cite web | last=Howard | first=Richard | last2=Sartre | first2=Jean-Paul | title=Sartre on the Nobel Prize | website=The New York Review of Books | date=1964-12-17 | url=http://www.nybooks.com/articles/1964/12/17/sartre-on-the-nobel-prize/ | accessdate=2017-04-25}}]
== نقد ==
برخی فیلسوفان معتقدند که سارتر در کارهایش مفاهیم متناقضی را در کنار هم قرار دادهاست. برای مثال [[هربرت مارکوزه]] معتقد بود که افکار سارتر متناقض و بیش از حد ایدئال گراست و این ایدئال گرایی خلاف ادعای سارتر در مورد واقع گرایی است.[https://en.wikipedia.org/wiki/Jean-Paul_Sartre#Criticism] همچنین، ریچارد وولهایم و توماس بالدوین نشان میدهند که نقد سارتر از فروید در واقع بر اساس یک تفسیر اشتباه از کارهای [[فروید]] بنیان نهاده شدهاست.[Thomas Baldwin (1995). Ted Honderich, ed. The Oxford Companion to Philosophy. Oxford: Oxford University Press. p. 792.]
== مرگ سارتر ==
[[پرونده:Tombe_de_Sartre_et_Beauvoir.jpg|چپ|بندانگشتی|250px|آرامگاه سارتر و دوبووار]]
از سال ۱۹۷۳ به بعد تقریباً تمامی قدرت بینایی خود را از دست داده بود و دیگر قادر به نوشتن نبود، با این همه او سعی میکرد با انجام مصاحبهها، دیدارها و حضور در مراسم کماکان چهرهای فعال و اجتماعی از خود نشان دهد. برای نمونه ملاقات او با «آندریاس بادر» زندانی سیاسی و عضو «[[فراکسیون ارتش سرخ]]» (RAF) در «زندان اشتوتگارت» (آلمان) توجه همگان را برانگیخت. ۱۹۷۹ در یک کنفرانس مطبوعاتی جنجالی به حمایت از آوارگان [[جنگ ویتنام]] (Boat people) پرداخت. در جایی دیگر از مبارزه مردم ایران علیه [[محمدرضاشاه پهلوی]] و آزادی زندانیان سیاسی و همچنین مبارزه مردم شیلی علیه دیکتاتوری [[آگوستو پینوشه]] طرفداری نمود.
در سال ۱۹۸۰ روزنامه «نوول ابزرواتور» اقدام به انتشار گفتگوی سارتر با «[[بنی لویس]]» - فیلسوف و نویسنده - نمود که شگفتی همگان از جمله دوبوار را بهمراه داشت. سارتر در این مصاحبه به بحث در مورد نکاتی همچون «روابط میان فردی و شرایط اجتماعی» پرداخت. این گفتگو تا حدی نشانگر تطابق نظریات سارتر و لویس بود.
ژان-پل سارتر در روز ۱۵ آوریل ۱۹۸۰ در سن ۷۵ سالگی در بیمارستان بروسه پاریس در پی [[خیز]] ریوی از دنیا رفت. او حتی تا پایان عمر یک چهره سرشناس جهانی باقیماند؛ خبر درگذشت او به سرعت در سراسر جهان پخش شد و حدود ۵۰ هزار نفر در پاریس در مراسم خاکسپاری اش شرکت کردند، در حالی که بیش از ده سال از افول سارتر در فرانسه گذشته بود. این مراسم پرجمعیتترین تشییع جنازه یک فیلسوف در قرن بیستم بود؛ از این نظر میتوان او را به '''[[ولتر]]''' - فیلسوف بزرگ عصر روشنگری فرانسه - تشبیه نمود.
خاکستر او در [[گورستان مونپارناس]] در حوالی محل زندگی دوران پیری اش در محلهای از [[پاریس]] به خاک سپرده شد، جایی که ۶ سال بعد همسفر زندگی اش [[سیمون دوبووار]] به همراهش آرمید. ۳ سال پس از مرگ سارتر، سیمون دوبووار کتابی با نام [[تشریفات خداحافظی]] در مورد مرگ وی منتشر کرد. یک هفته بعد از مرگ سارتر روی جلد هفته نامه [[نوول ابزرواتور]] که سارتر به آن علاقه داشت و واپسین گفتگوهایش هم در آن منتشر شده بود، بر زمینهٔ سرمهای تیره تصویر درشتی از چهرهٔ سال خوردهٔ سارتر چاپ شد، و زیر آن با حروف سفید واپسین عبارت کتاب واژهها آمد:
''{{گفتاورد|تمامی یک انسان، از تمامی انسانها ساخته شده و برابر کل آنها ارزش دارد، و ارزش هر یک از آن با او برابر است.}}''
== فلسفه سارتر ==
* ''نوشتار اصلی را ببینید: [[فلسفه اگزیستانسیالیسم سارتر]]''
== آثار ==
جدول زیر گزیدهای از آثار سارتر را به نمایش میگذارد. مهمترین اثر فلسفی سارتر به نام "نقد خرد دیالکتیک" هنوز به فارسی ترجمه نشدهاست.
{| class="wikitable sortable"
|-
! فارسی!! فرانسه!! انگلیسی!! سال انتشار
|-
| [[تهوع (رمان)|تهوع]]|| La nausée|| Nausea || ۱۹۳۸
|-
| [[دیوار (کتاب)|دیوار]]|| Le mur|| The Wall|| ۱۹۳۹
|-
| [[مگسها]]|| Les mouches || The Flies || ۱۹۴۳
|-
| [[خروج ممنوع]] || Huis clos || No Exit || ۱۹۴۴
|-
| [[سن عقل]] || L'âge de raison ||The Age of Reason || ۱۹۴۵
|-
| [[روسپی بزرگوار]]|| La putain respecteuse || The Respectful Prostitut || ۱۹۴۶
|-
| [[راههای آزادی]]|| Morts san sépulture || The Victors || ۱۹۴۶
|-
| [[بودلر]]|| Baudelaire || Baudelaire || ۱۹۴۶
|-
| [[دستهای آلوده (نمایشنامه)|دستهای آلوده]] || Les mains sales || Dirty Hands || ۱۹۴۸
|-
| [[شیطان و خدا]]|| Le diable et le bon dieu || The Devil and the Good Lord || ۱۹۵۱
|-
| [[گوشهگیران آلتونا (نمایشنامه)|گوشهگیران آلتونا]] || Les séquestrés d'Altona|| The Condemned of Altona|| ۱۹۵۹
|-
| [[جنگ شکر در کوبا]] || Ouragan sur le sucre|| Sartre on Cuba|| ۱۹۶۰
|-
| [[چرخدنده (کتاب)|چرخدنده]]|| L'Engrenage|| || ۱۹۶۲
|-
| [[زنان تروا]]|| Les Troyennes|| The Trojan Women|| ۱۹۶۵
|-
| [[کلمات (کتاب)|کلمات]]|| les mots|| The Words|| ۱۹۶۴
|-
| [[هستی و نیستی]]|| || ||
|-
| [[کار از کار گذشت]]|| || ||
|-
|[[مرگ در جان]] || || ||
|-
| [[مردههای بی کفن و دفن]]|| || ||
|-
| [[بازیگر و قربانی]]|| || ||
|-
| [[ابله خانواده]] (مقاله انتقادی)|| ''L'idiot de la famille''
|| ''The Family Idiot''
# تغییر_مسیر [�]
||۱۹۷۱–۷۲
|-
| [[در دفاع از روشنفکران]]|| || ||
|}
کتابی با نام فاجعه بزگ که بعد از انقلاب با نام خانواده خوشبخت چاپ شدهاست اثر سارتر نمیباشد و مربوط به خود مترجم است که نمونه ای از [[سرقت ادبی]] است.
== جستارهای وابسته ==
* [[تهوع (رمان)]]
* [[اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر]]
== منابع ==
{{ویکیانبار-رده|Jean-Paul Sartre}}
{{ویکیگفتاورد|ژان پل سارتر}}
{{پانویس|۲}}
* [http://www.philosophypages.com/ph/sart.htm philosophypages]
* تهوع- ژان-پل سارتر- ترجمه امیر جلال الدین اعلم- انتشارات نیلوفر- چاپ هفتم- ۱۳۸۳- تهران
* غَثیان (تهوع)- ژان-پل سارتر- ترجمه مهدی روشن زاده- انتشارات فرهنگ جاوید- چاپ اول- ۱۳۹۱- تهران
* چرخدنده- ژان-پل سارتر- ترجمه داریوش مؤدبیان- نشر قاب- چاپ اول- ۱۳۸۱- تهران
* شیطان و خدا -ژان-پل سارتر- ترجمه ابراهیم گلستان -
* [http://www.dw-world.de/dw/article/0,,5466465,00.html ژان-پل سارتر؛ فیلسوف همیشه معترض - دویچه وله - ۱۴٫۰۴٫۲۰۱۰]
== پیوند به بیرون ==
{{مستند کردن}}
{{فیلسوفان بزرگ غرب}}
{{برندگان جایزه نوبل ادبیات ۱۹۷۵–۱۹۵۱}}
{{ردهفرد|۱۹۰۵|۱۹۸۰|سارتر، ژان پل}}
{{فلسفه قارهای}}
{{متافیزیک}}
{{علی شریعتی}}
{{فلسفه اجتماعی و سیاسی}}
{{نویسندگان و شاعران سده بیستم میلادی فرانسه}}
[[رده:ژان-پل سارتر]]
[[رده:آنارشیستهای اهل فرانسه]]
[[رده:اسیران جنگی اهل فرانسه]]
[[رده:اسیران جنگی در آلمان در جنگ جهانی دوم]]
[[رده:اسیران جنگی فرانسوی در جنگ جهانی دوم]]
[[رده:اعضای فرهنگستان هنر و دانش آمریکا]]
[[رده:اگزیستانسیالیستها]]
[[رده:اگزیستانسیالیسم بیخدا]]
[[رده:انسانگرایان اهل فرانسه]]
[[رده:برندگان جایزه نوبل ادبیات]]
[[رده:برندگان جایزه نوبل اهل فرانسه]]
[[رده:بیخدایان اهل فرانسه]]
[[رده:حامیان مواد روانگردان]]
[[رده:دانشآموختگان مدرسه عالی نرمال]]
[[رده:درگذشتگان ۱۹۸۰ (میلادی)]]
[[رده:ردکنندگان لژیون دونور]]
[[رده:رماننویسان اهل فرانسه]]
[[رده:زادگان ۱۹۰۵ (میلادی)]]
[[رده:زندگینامهنویسان اهل فرانسه]]
[[رده:زندگینامهنویسان سده ۲۰ (میلادی)]]
[[رده:فعالان بیخدایی]]
[[رده:فعالان ضد جنگ اهل فرانسه]]
[[رده:فیلسوفان اهل فرانسه]]
[[رده:فیلسوفان بیخدا]]
[[رده:فیلسوفان تمایلات جنسی]]
[[رده:فیلسوفان سده ۲۰ (میلادی)]]
[[رده:فیلسوفان سده ۲۰ (میلادی) اهل فرانسه]]
[[رده:فیلمنامهنویسان اهل فرانسه]]
[[رده:فیلمنامهنویسان مرد]]
[[رده:کمونیستهای اهل فرانسه]]
[[رده:مارکسیستهای اهل فرانسه]]
[[رده:محققان یهودستیزی]]
[[رده:مدفونان در گورستان مونپارناس]]
[[رده:منتقدان ادبی اهل فرانسه]]
[[رده:منتقدان ادیان]]
[[رده:نابینایان اهل فرانسه]]
[[رده:نمایشنامهنویسان سده ۲۰ (میلادی)]]
[[رده:نمایشنامهنویسان مرد]]
[[رده:نمایشنامهنویسان مرد اهل فرانسه]]
[[رده:نمایشنامهنویسان اهل فرانسه]]
[[رده:نویسندگان اهل پاریس]]
[[رده:نویسندگان اهل فرانسه]]
[[رده:نویسندگان سده ۲۰ (میلادی) فرانسه]]
[[رده:نویسندگان مارکسیست]]
[[رده:نویسندگان نابینا]]
[[رده:نظامیان اهل فرانسه جنگ جهانی دوم]]
[[رده:هستیشناسان]]
[[رده:طرفداران عشق آزاد]]